Theo đề nghị của bạn và chỉ thị của đồng chí Chu Huy Mân – Tư lệnh Hoàng Sâm giao nhiệm vụ cho tôi hướng dẫn đoàn cán bộ cấp cao Lào tham quan nghiên cứu kinh nghiệm chiến đấu của Binh chủng Pháo binh.
Cụm của tôi có mười đại đội thuộc cả hai phái: Pháo binh Pa-thét Lào, Pháo binh thanh niên Vương quốc Lào (một lực lượng tiến bộ của nhân dân Lào). Đội hình bố trí trên địa hình khoảng một trăm kilômét vuông, từ Tha Viêng, thị xã Xiêng Khoảng qua Cánh Đồng Chum đến Bản Ban, Xen Chồ. Thành phần có nhiều chủng loại pháo khác nhau: pháo cao xạ, pháo mặt đất. Nhiều đơn vị làm nhiệm vụ khác nhau: có đơn vị huấn luyện, có đơn vị đang trong tình huống sẵn sàng chiến đấu, cứ như vậy vừa sẵn sàng chiến đấu vừa huấn luyện thay phiên nhau thành vòng tròn. Cán bộ quân sự của Lào còn đang phải gửi đi đào tạo ở nước ngoài, đa số các đại đội đều thiếu cán bộ chỉ huy, nên công việc này được giao cho bộ đội Việt Nam phụ trách.
Được đứng trước Hoàng thân Xu-pha-nu-vông và Hoàng thân – Thủ tướng Xu-văn-nả Phu-ma cùng các tướng lĩnh cán bộ cao cấp của Lào là một vinh dự và đồng thời cũng là một trách nhiệm nặng nề. Binh chủng Pháo binh thường có vị trí và vai trò quyết định trong các trận đánh; nhà quân sự Nga đã từng đánh giá pháo binh là ông thần của chiến tranh. Bộ đội Việt Nam gọi pháo binh là voi, một khi đã vào trận chiến đấu, voi đã gầm lên thì kẻ thù khiếp sợ. Lính pháo binh chúng tôi luôn được mệnh danh là “chân đồng vai sắt”. Trên đất nước Triệu voi, những con voi đã góp sức vào nhiều công việc vĩ đại cho công cuộc xây dựng, những con voi sắt này không chịu thua kém, chúng cứ vươn cao những cái vòi lên sẵn sàng nhả đạn vào kẻ thù, những con voi ấy đang nằm dưới sự điều khiển của chúng tôi, làm thế nào cho nó phát huy sức mạnh để chứng tỏ trước các vị lãnh đạo.
Khẩu đội pháo 130 của tiểu đoàn 42 Quận đội Việt Nam trên chiến trường Xiêng Khoảng trong Kháng chiến chống Mỹ
Trước lúc đoàn đến, chúng tôi đã bố trí moi công tác chuẩn bị thật kỹ lưỡng, căng hai cái lều bạt làm hội trường, ghép tre nứa làm bàn ghế, huấn luyện cấp tốc một đội danh dự có đủ màu cờ sắc áo của hai phái sẵn sàng đón tiếp theo nghi thức quân đội, cho dù lúc đó điều kiện còn hạn chế nhiều mặt.
Đúng kế hoạch, ngày N đã đến, chúng tôi hồ hởi dậy sớm làm mọi công tác chuẩn bị lần cuối thật chu đáo. Rồi một đoàn xe con lần lượt tiến vào trước chỉ huy cụm đóng tại Phôn-xa-vẳn. Cả đoàn xuống xe, tôi thấy người đi đầu là Hoàng thân, tiếp theo đồng chí Khăm Tày – Bộ trưởng Bộ quốc phòng, đồng chí Xi Xa Vát – Tổng Tham mưu trưởng, đồng chí Xa Mán – Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị cùng các cán bộ khác thuộc cả hai phái.
Buổi lễ diễn ra hết sức trang nghiêm, trước hàng quân, đội trưởng danh dự dõng dạc báo cáo. Bước đầu chuẩn bị tốt nên thuận lợi cho công việc tiếp theo, cả đoàn cán bộ phấn khởi nói cười bắt tay nhau thân thiện. Do thời gian tham quan có hạn, nên mỗi buổi tôi chỉ giới thiệu về một loại pháo. Một khẩu pháo bắn trúng được mục tiêu đòi hỏi phải kết hợp nhiều thao tác hiệp đồng, đứng ở một vị trí không thể quan sát hết được các bộ phận trong khẩu đội chiến đấu: (thông tin, trinh sát đo đạc và đài quan sát, hậu cần, kỹ thuật). Khi tôi đang mải mê giới thiệu khẩu pháo 85 ly thì Hoàng thân Xu-văn-nả Phu-ma hỏi:
-Khẩu pháo này đặt trong phòng kín không nhìn thấy gì có bắn trúng đượcmục tiêu phía bên ngoài không?
-Thưa Hoàng thân!Được chứ ạ. Tôi nói.
Để chứng minh cho Hoàng thân thấy, tôi liền mở tấm bản đồ chỉ, nói to:
-Thưa Hoàng thân!Đây là sào huyệt củaVàng Pao.
Nói xong tôi đặt tấm bản đồ xuống nền, lấy địa bàn ra xác định vị trí đứng, tính góc phương vị và cự ly, cắm cọc chuẩn hướng, xoay tầm pháo.
-Thưa Hoàng thân!Pháo đã chỉ đúng mục tiêu.
Nói xong cả đoàn thay nhau vào kính ngắm nhưng chỉ thấy cái cọc chuẩn, họ nhìn nhau đầy nghi ngờ. Biết ý của họ, tôi cho người lật tung tấm bạt che ra mời Hoàng thân vào ngắm. Quả thật y như lời tôi đã nói, nòng pháo hướng thẳng vào sào huyệt của Vàng Pao, mọi người hoan hô rầm rộ cả hội trường.
Hình ảnh pháo binh Việt Nam trong Kháng chiến chống Mỹ
Giữa đợt có đoàn cán bộ về tham quan đó, để chứng minh khả năng chiến đấu của pháo binh Lào, từ hướng Thái Lan bất ngờ có một chiếc F101 bay ngang qua bầu trời, chúng ngang nhiên xâm phạm lãnh thổ của mình. Đây là cơ hội ngàn vàng, lời nói đi đôi với việc làm, chiếc máy bay đó lượn vòng xung quanh Cánh Đồng Chum. Không thể chần chừ đợi lệnh cấp trên, tôi quyết định hạ lệnh cho các khẩu đội vào vị trí chiến đấu. Những khẩu pháo vươn nòng cao lên bầu trời bắt mục tiêu, chiếc máy bay vào đúng tọa độ, lá cờ chỉ huy phất xuống, một loạt đạn nổ vang dòn, tiếp loạt đạn thứ hai, chiếc máy bay xì khói đen bốc cháy, từ trên trời cao tung ra một chiếc dù trắng.
Chiến công này làm vang rộn khắp nơi, tên giặc lái không ngờ pháo binh Lào đủ khả năng bắn rơi máy bay Mỹ, chiếc phản lực F101 đó của đoàn MAAG bay từ Sài Gòn sang Băng Cốc họp, trên đường về chúng muốn khảo sát địa hình Cánh Đồng Chum để chuẩn bị mở rộng chiến tranh. Không những Hoàng thân vui mừng mà cả dân chúng cũng hoan nghênh trước chiến công của pháo binh.
Chiến công ấy khiến tôi không thể nào quên. Hôm ra về Hoàng thân Xu-pha-nu-vông đến bắt tay tôi, ông nói nhỏ và trao tặng tôi chiếc đồng hồ làm kỉ niệm. Đứng trước Hoàng thân, tôi nắm chặt bàn tay ông, nước mắt bỗng trào ra, nhớ đến lời dạy của Bác Hồ:
“Việt- Lào hai nước chúng ta,
Tình sâu như nước Hồng Hà, Cửu Long”
Ngày 8 tháng 12 năm 2003 tôi được lãnh đạo Lào mời sang thăm chiến trường xưa. Tại cơ quan Tỉnh ủy Xiêng Khoảng, trước sự có mặt của nhiều cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng, Quân đội và Chính quyền nước bạn, tôi đã kể lại câu chuyện này cho mọi người nghe bằng tiếng Lào. Gặp lại những người năm xưa cùng sát cánh chiến đấu tôi rưng rưng xúc động, không thể nào ngăn nổi dòng lệ tuôn rơi từ trong khóe mắt nhăn nheo của mình. Sau bao ngày gặp lại, những người lính năm xưa giờ đã là những cựu chiến binh, tóc đã điểm hoa râm, chân tay run nhăn nheo… Chúng tôi ôm chầm lấy nhau trong nỗi niềm xúc động khôn xiết. Cuộc hành trình về “ chảo lửa” Cánh Đồng Chum thăm chiến trường xưa đã diễn ra ngay sau đó. Nhìn lại mảnh đất đã gắn bó với tôi trong suốt những năm tháng chiến tranh ác liệt, trong tôi bỗng thấy bồi hồi, xúc động. Kỷ niệm về trận bắn rơi máy bay phản lực đầu tiên của pháo binh trên đất Lào như hiện về trong tôi. Bất giác lại nhớ lại buổi tập huấn của cán bộ cao cấp trong dịp bắn rơi chiếc máy bay thì Hoàng thân Xu-pha-nu-vông tặng tôi chiếc đồng hồ Wyler mà ông đang đeo trên tay với lời khen: Tặng cháu chiếc đồng hồ! Bác mong mọi người đoàn kết hiệp đồng ăn ý hoàn thành nhiệm vụ.
Chiếc đồng hồ Hoàng thân Xu-pha-nu-vông tặng tôi ngày đó nay tôi đã tặng lại cho Bảo tàng Pháo binh. Đầu năm vừa qua, cùng đoàn cựu chiến binh của đơn vị đến thăm quan Bảo tàng, tôi bồi hồi cầm lấy kỷ vật năm xưa, nhẹ nhàng lên dây cót và phát hiện ra sau bao năm rồi nhưng chiếc đồng hồ vẫn chạy tốt. Phải chăng nó như mối quan hệ anh em thân thiết nồng nhiệt của hai bác cháu, của nhân dân các bộ tộc Lào anh em dành cho bộ đội tình nguyện Việt Nam. Kỷ vật thiêng liêng nhất của cuộc đời người chỉ huy pháo bình, vẫn nhắc nhở tôi nhớ tới tình hữu nghị thắm thiết, cho dù những bước chân đồng, vai sắt đã chuyển mình đi rất xa, những con “voi sắt” của thời đại mới vẫn lầm lũi tiến lên bảo vệ quê hương đất nước thanh bình…
Huỳnh Thúc Cẩn