Chủ tịch Xuphanuvong là nhà yêu nước; nhà lãnh đạo cách mạng kiệt xuất của nhân dân các bộ tộc Lào; người bạn mẫu mực thủy chung son sắt với nhân dân Việt Nam
Tại thủ đô Viêng Chăn nước CHDCND Lào, trước khi diễn ra lễ kỷ niệm 70 năm ngày truyền thống Lực lượng Quân tình nguyện và Chuyên gia Việt Nam giúp cách mạng Lào (QTN), Đoàn đại biểu Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam và Hội truyền thống QTN đã tới thăm di tích lịch sử Nhà lưu niệm Chủ tịch Xuphanuvong – Chúng tôi về thăm nơi ở, nơi làm việc của nhà yêu nước; nhà lãnh đạo cách mạng kiệt xuất của nhân dân các bộ tộc Lào; người bạn mẫu mực thủy chung son sắt với nhân dân Việt Nam. Điều hết sức ý nghĩa, sau những nghi lễ bạn hướng dẫn đoàn tiến hành các thủ tục theo thông lệ như: dâng hoa, thắp hương, giành phút tưởng niệm… Thì ngay sau đó, Trung tướng Nguyễn Tiến Long thay mặt đoàn đã trân trọng làm lễ dâng sách Ký ức người lính tình nguyện lên trước ban thờ Chủ tịch Xuphanuvong.
Từ trong sâu thẳm trái tim những người cựu QTN trước anh linh Chủ tịch Xuphanuvong như thầm hứa với người, các thế hệ QTN VN vẫn luôn bên Người và sẽ tiếp tục gìn giữ vun đắp tình hữu nghị Việt – Lào mãi mãi đơm hoa kết trái… Cuốn sách tập 11 Ký ức người lính tình nguyện vừa được nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông Việt Nam phát hành đúng dịp cả nước tổ chức lễ kỷ niện 70 năm ngày truyền thống QTN VN (30/10/2019). Cuốn sách dày trên 500 trang gồm 74 bài viết của nhiều tác giả được chọn lọc, trong đó có bài viết “Chủ tịch Xuphanuvong với Quân tình nguyện Việt Nam chiến đấu tại Lào” đã được đăng ngay những trang đầu.
Đoàn QTN và CGVN giúp Cách mạng Lào hôm nay về bên người gồm 40 đại biểu , phần nhiều là CCB QTN đã trải qua các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và bảo vệ thành quả cách mạng Lào sau này (đại diện cho hạng chục vạn cựu chiến binh QTN); trong đoàn còn có đại biểu đại diện thân nhân các gia đình liệt sỹ; có đại biểu là con các tướng lĩnh cấp cao đã từng trực tiếp chỉ huy các chiến trường Lào – Họ đại diện cho thế hệ “giữ lửa” QTN Việt Nam ngày nay… Bên ban thờ và tượng Chủ tịch Xuphanuvong, mọi người cùng nghiên mình kính cẩn tưởng nhớ Người, rồi lần lượt đi thăm ngắm nhìn những hình ảnh, những di vật thân thương đã theo người suốt cuộc trường chinh đấu tranh giành độc lập tự do cho nhân dân các bộ tộc Lào ngày nay.
Nhân sự kiện đặc biệt ý nghĩa này, chúng tôi xin trích một đoạn bài viết “Hoàng thân Xuphanuvong với Quân tình nguyện Việt Nam chiến đấu tại Lào”. Bài viết kể về Hoàng thân chỉ huy Liên quân Lào – Việt chống trả quân đội Pháp tiến công đánh chiếm thị xã Thà Khẹt – Lào diễn ra ngày 21/3/1946. Xin được chia sẻ với mọi người về tình cảm của Hoàng thân với QTN và cũng là dịp để cùng nhau ôn lại một thời cam go ác liệt khi Liên quân Việt – Lào mới hình thành và bước ngay vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp…
“Do chiếm ưu thế về binh hỏa lực, nên quân địch dần tiến vào ven thành phố. Ban tham mưu Liên quân Lào – Việt khẩn thiết yêu cầu Hoàng thân Xuphanuvông tản cư qua sông, nhưng Hoàng thân chưa đi ngay, vì còn chờ nghe báo cáo tình hình từ mặt trận. Chỉ khi thấy không còn khả năng giữ Thà Khẹc được nữa, Hoàng thân mới cùng lực lượng liên quân xuống thuyền để vượt sông Mê Công sang Thái Lan.
Khi chiếc thuyền máy chở Hoàng thân Xuphanuvông và một số cán bộ ra giữa sông thì bị máy bay địch bắn. Để bảo vệ sự an toàn cho Hoàng thân, đồng chí Lê Thiệu Huy, Tham mưu trưởng Liên quân Lào – Việt, đã lấy thân mình che đạn cho Hoàng thân và anh dũng hy sinh. Sự hy sinh cao cả của đồng chí Lê Thiệu Huy đã để lại cho Hoàng thân Xuphanuvông niềm thương tiếc khôn nguôi.
Trong bức thư gửi cụ Lê Thước (cha của đồng chí Lê Thiệu Huy), một nhà Hán học nổi tiếng của Việt Nam, Hoàng thân viết: “Thưa Ngài, anh Lê Thiệu Huy, người con yêu quý nhất của Ngài mất đi, không những riêng trong gia quyến mất một người con yêu dấu mà nước Việt Nam và nhân dân Lào mất một chiến sĩ đầy tinh thần hy sinh vì công lý. Riêng tôi, cái chết của anh Lê Thiệu Huy không khỏi làm tôi bùi ngùi thương tiếc. Anh Lê Thiệu Huy đã sát cánh cùng tôi chiến đấu để giải phóng cho nước Lào, cho dân tộc Lào.
Tinh thần hy sinh cao cả đã nhắc nhở cho thanh niên Lào, cho nhân dân Lào, luôn luôn bền bỉ chiến đấu để giết đế quốc xâm lăng và giành độc lập thực sự cho đất nước”. Trong trận đánh này, chính Hoàng thân Xuphanuvông cũng bị thương. Khi thuyền sắp chìm, ông tay ôm vết thương, miệng vẫn luôn giục anh em chiến sĩ Lào – Việt: “Các em bơi vào bờ ngay. Cứ để tôi nằm lại đây”. Nhưng các chiến sĩ Lào – Việt quyết không bỏ mặc Hoàng thân, tất cả đã nhảy xuống sông, nâng thuyền lên và đưa Hoàng thân vào bờ.
Trận chiến đấu bảo vệ Thà Khẹc là một trong những trận chiến đấu diễn ra ác liệt ở Lào, cũng như các chiến trường Đông Dương khác đầu năm 1946. Trận chiến đấu dưới sự chỉ huy kiên quyết của Ban chỉ huy Liên quân, do Hoàng thân Xuphanuvông đứng đầu, trở thành tấm gương sáng ngời về tinh thần dũng cảm hy sinh chiến đấu và tình đoàn kết gắn bó keo sơn của Liên quân Lào – Việt, mãi mãi ghi sâu trong tâm khảm của hàng triệu người dân Lào và bà con Việt kiều yêu nước. Ngày 21 tháng 3 đã trở thành ngày “căm thù” của nhân dân Lào đối với giặc Pháp xâm lược. Đồng thời, là ngày đoàn kết xương máu, sống chết có nhau giữa nhân dân và quân đội hai nước Lào – Việt anh em.
Cuộc chiến đấu ở Thà Khẹc là một thử thách quyết liệt trong thời kỳ đầu Hoàng thân Xuphanuvông tham gia hoạt động cách mạng ở Lào. Hoàng thân đã thể hiện rõ nét hình ảnh của một nhà yêu nước đầy nhiệt huyết, một chiến sĩ cách mạng kiên cường, dũng cảm, một vị Tổng chỉ huy luôn sát cánh với các chiến sĩ Liên quân Lào – Việt trong chiến đấu…”
Trần Ngọc Long – Tổng biên tập Tạp chí Lịch sử quân sự Việt Nam
Nguyễn Hải Long – Viện Lịch sử quân sự VN