Kết quả điều tra về nguyên nhân vỡ đập phụ D của dự án thủy điện Xepian – Xenamnoy đã khẳng định sự cố không phải ” bất khả kháng ” như đánh giá ban đầu.
Hôm qua 28/5, tại Văn phòng Thủ tướng Lào, buổi họp báo công bố nguyên nhân sự cố vỡ đập phụ D, dự án thủy điện Xepian – Xenamnoy thuộc huyện Sanamxay, tỉnh Attapeu đã được diễn ra. Người chủ trì buổi họp báo là Phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Singphet Bunsavatthiphanh, ông cũng đồng thời là Phó chủ tịch ban điều tra nguyên nhân sự cố vỡ đập Xepian – Xenamnoy NIC.
Theo nội dung họp báo, NIC được Chính phủ thành lập để điều tra nguyên nhân gây ra thảm họa khiến hàng chục người dân địa phương thiệt mạng và hàng nghìn người khác mất nhà cửa. Cuộc điều tra đầu tiên diễn ra vào 8/8/2018, nửa tháng sau khi sự cố xảy ra.
Nhằm đảm bảo độ chính xác, minh bạch và kết quả đạt độ tin cậy cao. NIC đã giao toàn quyền cho nhóm các chuyên gia độc lập nước ngoài IEP tiến hành cuộc điều tra và báo cáo kết quả lên Chính phủ Lào. Theo họp báo, các thành viên của IEP là GS Anton J.Schleiss, Chủ tịch danh dự của Ủy ban quốc tế về đập lớn ICOLD; Ahmed F.Chraibi, nguyên Phó chủ tịch ICOLD; TS Jean-Pierre Tournier, Phó chủ tịch ICOLD. Được biết, ICOLD được xem là tổ chức hàng đầu thế giới về kỹ thuật đập thủy điện.
Ngoài ra, Chính phủ Lào cũng đã mời các quan sát viên độc lập là các chuyên gia nước ngoài tham gia vào quá trình điều tra nguyên nhân sự cố. Báo cáo cũng cho biết, đơn vị phát triển dự án đến từ Hàn Quốc SK Engineering & Construction (SK E&C) cũng có cuộc điều tra song song với IEP.
Dựa trên các dữ liệu có sẵn, các thành viên của IEP đã tiến hành tổng cộng 3 lần trực tiếp khảo sát hiện trường kể từ 8/8/2018 và cơ bản có kết quả điều tra về địa chất và kỹ thuật của thảm họa.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban kiểm tra Trung ương Singphet dẫn nội dung báo cáo cuối cùng mà IEP trình lên Chính phủ Lào vào hôm 20/3 vừa qua cho biết, bản báo cáo khảo sát khẳng định sự cố vỡ đập không phải là sự kiện ” bất khả kháng ” như đánh giá sơ bộ ban đầu. Vào 23/7/2018 – thời điểm xảy ra sự cố, mực nước hồ chứa vẫn đang thấp hơn mức đỉnh, và cả những ngày trước đó hồ chứa vẫn không phải hoạt động ở mức tối đa. Vị này cho biết thêm.
Theo kết luận của nhóm điều tra IEP, nguyên nhân chính của thảm họa bắt nguồn từ mức độ thấm cao của phần móng đập kết hợp với nền địa chất dễ xói mòn và sự xuất hiện của các mạch nước liên kết với nhau. Theo quá trình làm đầy hồ chứa, mức nước tăng lên liên tục khiến các mạch đầy theo làm thấm và mềm tầng đá ong ( Laterite ) từ đó hiện tượng xói mòn bên trong ngày càng nghiêm trọng hơn. Khi độ xói mòn đạt ngưỡng giới hạn, do mất tính ổn định, đỉnh đập bắt đầu sạt trượt và kéo theo toàn bộ đập phụ D đổ sụp hoàn toàn không lâu sau đó. Đưa hàng tỷ mét khối nước từ hồ chứa không được kiểm soát đổ ập xuống và cuốn trôi nhiều nhà cửa ở phía nam huyện Xanamxay vào 20h ngày 23/7/2018.
Thông tin khẩn cấp từ Giám đốc Sở Thông tin – Văn hóa – Du Lịch tỉnh Attapeu Bounnan Bounaseng cho biết, lực lượng cứu hộ đã tìm thấy thi thể 27 nạn nhân. Có 11 làng tại huyện Sanamxay bị ảnh hưởng. Trong số đó, có 6 làng gánh chịu thiệt hại nghiêm trọng nhất là Mai, Hinlath, Samong, Thae, Khokkong và Thasengchan. Mực nước dâng lên cao đến khoảng 10 m tại 6 ngôi làng này. Ban đầu, sự cố được các đơn vị đầu tư xác định là do điều kiện thời tiết mưa kéo dài khiến một lượng nước lớn chảy vào hồ chứa của dự án.
Với tổng vốn đầu tư 1,02 tỉ USD, đây là dự án đầu tiên được thực hiện theo hình thức BOT. Sau khi hoàn tất nghiên cứu khả thi vào năm 2008, dự án động thổ vào tháng 2.2013 và dự kiến đi vào hoạt động trong năm 2019. Theo AFP, dự án nằm trên diện tích 238 ha đất bao gồm 3 đập xây trên các con sông Houay Makchanh, Xe-Namnoy và Xe-Pian. Đập chính Xe Namnoy cao 73 m, dài 1.600 m, chứa nước được tích trữ từ 2 đập phía trên. Dự án sẽ bán 90% sản lượng điện sang Thái Lan, trong khi phần còn lại sẽ cung cấp cho lưới điện trong nước và Công ty điện lực Xepian – Xenamnoy PNPC sẽ quản lý và vận hành trong vòng 27 năm.
Theo Bộ Ngoại giao