Đội 192 được thành lập năm 1992, với nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ đã hy sinh trong kháng chiến ở tỉnh Thừa Thiên-Huế và nước bạn Lào. Năm nay, cũng như mọi năm trước, khi Lào bắt đầu vào mùa khô, các thành viên Đội 192 lại lên đường sang nước bạn Lào để tiếp tục tìm kiếm, cất bốc, quy tập mộ các liệt sĩ. Thiếu úy Nguyễn Duy Bình cho biết, nơi anh và các đồng đội đến là những bản, làng nước bạn xa xôi, hẻo lánh; hoặc những địa danh của chiến trường xưa nằm sâu trong rừng già thâm u, từng là nơi hứng chịu bom đạn của một thời chiến tranh khốc liệt.
“Giữa mênh mông núi rừng, mỗi lúc tìm được một ngôi mộ hay phát hiện hài cốt liệt sĩ thì anh em trong Đội 192 mừng đến rơi nước mắt. Mọi người đều có những phút giây hạnh phúc như tìm thấy chính người thân yêu của mình sau bao năm xa cách”, Thiếu úy Bình tâm sự.
Một hài cốt liệt sĩ được các chiến sĩ Đội 192 tìm thấy ở nước bạn Lào.
Trung tá Hồ Văn Chúc, Đội Phó Đội 192 cũng kể rằng, có những trường hợp thông tin về liệt sĩ mà anh em đơn vị phải lội bộ nhiều ngày trong rừng sâu; hoặc những khu vực đầy rẫy bom mìn và chất độc hóa học còn sót lại sau chiến tranh mới đến nơi.
Do thời gian đã lâu, cùng với sự thay đổi về địa hình nên nhiều trường hợp mộ liệt sĩ, Đội 192 đã tìm kiếm từ năm này sang năm khác, đào nhiều lần, hoặc phải đào ở diện rộng cả 4-5ha đồi núi; cũng có khi phải đào sâu 3-4m mới tìm đúng nơi các liệt sĩ được chôn cất; hoặc bị vùi lấp bởi những trận bom rải thảm trong chiến tranh. Thế nhưng, với quyết tâm không để đồng đội phải nằm giữa rừng sâu lạnh lẽo, các thành viên Đội 192 luôn kiên trì lật từng tấc đất, từng góc suối, đào hàng chục nghìn khối đất đá, vừa đi vừa mở đường, cơ động hàng nghìn cây số đường rừng để tìm kiếm, đưa các anh về lại đất mẹ…
Và, trong hành trình tìm mộ liệt sĩ, đã có không ít CBCS Đội 192 không may gặp nạn. Thượng tá Nguyễn Văn Hải, nguyên Đội trưởng là một trong những số đó. Một lần vượt rừng đến bản Lực Đồng, huyện Tà Ổi, tỉnh Salavan, Thượng tá Hải cùng với đồng đội tìm được 4 hài cốt liệt sĩ bộ đội ta hy sinh ở chiến trường Nam Lào. Hôm sau, trên đường đưa hài cốt các anh ra khỏi rừng thì một cơn mưa rừng ập đến khiến đường trơn trượt, nước sông suối dâng cao bất ngờ.
Trên đường đi, Thượng tá Hải ngã va vào tảng đá bị thương nặng ở đầu và vai, nhưng mãi sau hơn 5 giờ, anh mới được đồng đội dìu đến trạm y tế gần đó để sơ cứu. Sau lần bị nạn, Thượng tá Hải được công nhận thương binh hạng 3/4…
Lần giở lại cuốn sổ tay ghi chép những nơi Đội 192 đặt chân đến tìm đồng đội, các anh ai cũng xúc động khi kể lại câu chuyện cô giáo ở huyện Ba Vì (Hà Nội) thân gái dặm đường sang nước bạn Lào đi tìm mộ của bố mình, nguyên là Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 2, thuộc Sư đoàn 308 được Bộ Quốc phòng biệt phái vào cho Sư đoàn 968 ở chiến trường Trị-Thiên và hy sinh khi chị tròn 3 tháng tuổi.
Hài cốt liệt sĩ được Đội 192 tìm thấy ở chiến trường Lào và đưa về quê hương để an táng.
Trong suốt gần 30 năm qua, với hành trình tìm mộ liệt sĩ, các thành viên Đội 192 đã có mặt ở hơn 800 bản, làng xa xôi của 15 huyện của nước bạn Lào. Đến nay, Đội 192 đã cất bốc được trên 1.000 hài cốt liệt sĩ (trong đó có 73 mộ có tên, có quê xác định được danh tính) và đã đưa về nước. Đại tá Hà Văn Ái, Phó Chính ủy Bộ Chỉ huy Quân sự, cho biết, quá trình triển khai tìm kiếm mộ liệt sĩ; CBCS Đội 192 luôn chủ động phân tích đặc điểm và có những cách làm sáng tạo, vì vậy đã khắc phục những khó khăn và hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Chiến tranh đã lùi xa hơn 45 năm, vì vậy, công tác tìm kiếm mộ liệt sĩ thời gian tới được xác định sẽ khó càng khó hơn bởi thông tin về địa điểm, địa hình ngày càng thay đổi do ảnh hưởng của thời tiết; những đồng đội người còn, người mất, không còn nhớ chính xác phần mộ… Theo thống kê, còn hàng trăm phần mộ liệt sĩ của những người lính ở chiến trường Trị-Thiên đang nằm lại ở nước bạn Lào. Đó là nỗi đau của những gia đình chưa tìm được người thân và cũng là sự day dứt của các CBCS Đội 192.
Và, hành trình tìm kiếm mộ liệt sĩ sẽ tiếp tục khi nước bạn Lào bước vào mùa khô. Cùng với nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc và hồi hương hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào, CBCS Đội 192 còn thực hiện tốt công tác dân vận trên địa bàn đóng quân và công tác đối ngoại quân sự, ngoại giao với chính quyền, thực hiện tốt mối quan hệ với nhân dân địa phương…
Với những thành tích đặc biệt xuất sắc, Đội 192 đã được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ đổi mới; các cá nhân đơn vị này cũng được tặng thưởng nhiều bằng khen, giấy khen.