Tối 23/7/2018, một trong những thảm họa lớn nhất trong lịch sử mà Lào từng trải qua đã xảy ra khiến hàng nghìn người mất nhà cửa, hàng trăm người mất tích và hàng chục người bỏ mạng.
Thời điểm sự cố được truyền thông Lào đưa tin cách sau đó gần 24h, thông tấn xã Lào mô tả vụ đập vỡ mang theo 5 tỷ m3 nước, làm một số người thiệt mạng và vài trăm người mất tích, đồng thời cuốn theo một số ngôi nhà ở phía nam huyện Sanamxay, tỉnh Attapeu.
Theo thông tin chính thức từ Ủy ban ứng phó thiên tai quốc gia Lào ngày 15/10/2018, có tổng cộng 14.440 người trong 3.540 hộ gia đình thuộc 19 bản bị ảnh hưởng bởi sự cố trên. Trong đó ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng 957 căn nhà của 1.127 hộ gia đình và 4.568 người, 131 nạn nhân đã mất tích ngay tại thời điểm đó.
Số liệu thu thập tiếp theo của chính quyền cho thấy có tổng cộng 71 người đã thiệt mạng và phần đông người dân ở nhờ người thân đã trở lại nơi ở cũ để tìm cách phục hồi cuộc sống. Chính phủ Lào cũng đã nhanh chóng chỉ đạo xây dựng 5 khu ở tạm để đón những người đã mất toàn bộ tài sản theo dòng nước lũ.
Theo tính toán của Chính phủ Lào, sự cố vỡ đập đã gây ra thiệt hại về tải sản hơn 700 tỷ Kíp và làm hư hỏng 75 tỷ Kíp cơ sở hạ tầng.
Hôm 28/5/2019, tại Văn phòng Thủ tướng Lào, buổi họp báo công bố nguyên nhân sự cố vỡ đập phụ D, dự án thủy điện Xepian – Xenamnoy thuộc huyện Sanamxay, tỉnh Attapeu đã được diễn ra. Người chủ trì buổi họp báo là Phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Singphet Bunsavatthiphanh, ông cũng đồng thời là Phó chủ tịch ban điều tra nguyên nhân sự cố vỡ đập Xepian – Xenamnoy NIC.
Nội dung báo cáo cuối cùng mà IEP trình lên Chính phủ Lào vào hôm 20/3 vừa qua cho biết, bản báo cáo khảo sát khẳng định sự cố vỡ đập không phải là sự kiện ” bất khả kháng ” như đánh giá sơ bộ ban đầu. Vào 23/7/2018 – thời điểm xảy ra sự cố, mực nước hồ chứa vẫn đang thấp hơn mức đỉnh, và cả những ngày trước đó hồ chứa vẫn không phải hoạt động ở mức tối đa.
Theo kết luận của nhóm điều tra IEP, nguyên nhân chính của thảm họa bắt nguồn từ mức độ thấm cao của phần móng đập kết hợp với nền địa chất dễ xói mòn và sự xuất hiện của các mạch nước liên kết với nhau. Theo quá trình làm đầy hồ chứa, mức nước tăng lên liên tục khiến các mạch đầy theo làm thấm và mềm tầng đá ong ( Laterite ) từ đó hiện tượng xói mòn bên trong ngày càng nghiêm trọng hơn. Khi độ xói mòn đạt ngưỡng giới hạn, do mất tính ổn định, đỉnh đập bắt đầu sạt trượt và kéo theo toàn bộ đập phụ D đổ sụp hoàn toàn không lâu sau đó. Đưa hàng tỷ mét khối nước từ hồ chứa không được kiểm soát đổ ập xuống và cuốn trôi nhiều nhà cửa ở phía nam huyện Xanamxay vào 20h ngày 23/7/2018.
Tổng hợp