… Ngày 3-12-1977, tôi cùng đơn vị lên đường hành quân bằng xe cơ giới theo đường 7 sang nước bạn Lào. Trong quá trình hành quân, tôi trực tiếp chỉ huy lực lượng đi đầu gồm: Trinh sát, Công binh, 12,7 ly sẵn sàng đánh địch trên đường để bảo đảm an toàn cho đội hình hành quân. Sau năm ngày, đoàn quân chúng tôi đã đi qua hơn 700 ki-lô-mét trên đất bạn Lào mà không đụng độ với lực lượng phỉ. Có lẽ do ta hành quân cơ giới quá nhanh, bất ngờ nên bọn phỉ chưa kịp ra tay quấy phá. Cũng có thể chúng còn dè chừng chưa vội lộ liễu đối đầu với ta.
Đến giữa tháng 12 năm 1977, đội hình chiến đấu Sư đoàn 324 đã triển khai xong theo kế hoạch. Sở Chỉ huy Sư đoàn và các cơ quan bố trí ở Văng Viêng. Trung đoàn 1 đóng quân ở Phôn Hồng. Trung đoàn 335 sang trước đang tiếp tục làm nhiệm vụ truy quét phỉ ở Mường Chà, Phu Bia… Trung đoàn Pháo binh đã triển khai trận địa ở khu vực Phôn Hồng ba cây số. Mấy ngày sau, Trung đoàn 3 cũng đã triển khai xong lực lượng ở khu vực Mường Ka Xỉ. Nhân dân các Bộ tộc Lào mừng vui thấy sự hiện diện của bộ đội Việt Nam bảo vệ cuộc sống bình yên cho họ. Thời gian ấy, các đơn vị vừa ổn định nơi đóng quân vừa nắm địch xây dựng phương án chiến đấu.
Hình ảnh Đoàn Cựu chiến binh Quân tình nguyện Hà Nội thăm lại chiến trường xưa – Ảnh: Bùi Thiện
Nhiệm vụ của Sư đoàn 324 là vừa đánh địch ở khu vực Phu Bia, Mường Ka Xỉ vừa giúp bạn thực hiện các phương án bảo vệ chính quyền cách mạng ở thủ đô Viên Chăn. Lúc bấy giờ, do thiếu cán bộ, tôi là Chủ nhiệm Trinh sát lại được giao kiêm Trưởng ban Tác chiến Sư đoàn nên rất bận. Mãi đến đầu tháng 02 năm 1978, đồng chí Phạm Huy Chưởng – Trung đoàn phó Trung đoàn 3 về giữ chức Trưởng ban Tác chiến Sư đoàn, tôi không phải kiêm nhiệm nữa.
…Vào cuối tháng 02 năm 1978, bọn phản động ở Lào có sự hỗ trợ từ nước ngoài đã bí mật chuẩn bị thực hiện âm mưu tấn công thủ đô Viên Chăn để gây khó khăn cho chính quyền cách mạng Lào. Tôi được lệnh bàn giao Cơ quan Trinh sát Sư đoàn cho đồng chí Phan Đình Hạ phụ trách. Sau đó, tôi nhận nhiệm vụ cùng một Phân đội Trinh sát Đặc nhiệm gồm 30 chiến sĩ do đồng chí Nguyễn Xuân Lộc, Đại đội trưởng chỉ huy về bố trí ở cây số 6 (khu vực Trường Đại học Viên Chăn ngày nay) để sẵn sàng giúp bạn khi có tình huống bất trắc xảy ra. Vị trí này nằm sát với nơi làm việc của các cơ quan nhà nước Lào.
Chúng tôi có nhiệm vụ nắm địch, đánh địch và cùng lực lượng bạn bảo vệ an toàn cho các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước Lào. Sư đoàn tổ chức 2 bãi đỗ trực thăng ở phía Tây cách cây số sáu khoảng ba ki- lô-mét. Máy bay trực thăng của ta sẵn sàng hạ cánh xuống đó để giúp bạn khi có tình huống bất lợi xảy ra. Cuối tháng ba năm ấy, hoạt động của phân đội trinh sát đặc nhiệm đã đi vào nền nếp. Tôi được lệnh về sư đoàn nhận nhiệm vụ gấp. Tôi giao công việc cho đồng chí Nguyễn Xuân Lộc, chỉ huy Phân đội Trinh sát rồi về Văng Viêng ngay buổi tối hôm đó.
Về đến Sở Chỉ huy sư đoàn tôi được biết: Trung đoàn 3 đang gặp khó khăn trong nhiệm vụ đánh bọn phỉ Coóng Xừ ở khu vực Mường Ka Xỉ. Sau hơn hai tháng hoạt động liên tục, bộ đội ta thương vong tới gần 60 đồng chí mà vẫn chưa có trận đánh phỉ nào thành công. Vì vậy tôi được giao nhiệm vụ cùng Thượng tá Lê Văn Dánh, Phó Chính ủy Sư đoàn cùng một số cán bộ cơ quan và một phân đội trinh sát xuống giúp Trung đoàn 3 tìm cách tháo gỡ khó khăn.
Anh Lê Văn Dánh là một cán bộ chính trị xông xáo, vững vàng trong mọi tình huống, tính tình thẳng thắn, nóng nảy nhưng hết lòng vì cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị. Những năm sau này anh Lê văn Dánh làm Sư đoàn trưởng Sư đoàn 324, rồi được phong hàm Thiếu tướng, giữ chức Tư lệnh Phó Chính trị Quân khu 4. Anh mất năm 1992 do căn bệnh hiểm nghèo.
Hôm ấy, trên đường đi đến Trung đoàn 3, bọn phỉ ở trên dãy núi đá hiểm trở ba lần bắn tỉa vào đội hình hành quân của đoàn cán bộ và trinh sát ta. Tuy chưa có thương vong nhưng rất nguy hiểm, nên tôi đã chủ động bàn với Phó Chính ủy Sư đoàn Lê Văn Dánh cho tất cả cán bộ cất bao súng ngắn vào ba lô và không ai được chống gậy. Bọn phỉ Coóng Xừ rất ranh mãnh, các họng súng bắn tỉa của chúng trước hết nhằm vào các cán bộ chỉ huy của ta. Phát hiện người đeo súng ngắn, chống gậy ra dáng cán bộ là chúng nhằm vào đó.
Đến Sở Chỉ huy Trung đoàn 3, Trung đoàn trưởng Đinh Xuân Bài, Chính ủy Trung đoàn Phan Đân cho biết tình hình phỉ Coóng Xừ ở vùng Mường Ka Xỉ rất phức tạp. Chúng trà trộn trong dân và thường lén lút tổ chức phục kích, gài rất nhiều mìn trên đường. Có đơn vị đã bị chúng gài mìn ở sát các chốt và nơi đóng quân của ta. Bộ đội thương vong nhiều, khiến một bộ phận quân ta hoang mang không dám rời vị trí chốt và nơi đóng quân để truy đuổi địch. Sau khi nghe báo cáo, Phó Chính ủy Sư đoàn đã xác định rõ hướng lãnh đạo đơn vị. Ông chỉ thị:
– Trước tình hình như vậy, việc đầu tiên chúng ta phải làm là tìm mọi cách động viên, củng cố quyết tâm cho bộ đội “dám đánh phỉ, quyết đánh phỉ và đánh thắng phỉ”.
Tiếp theo lời Phó Chính ủy, tôi mạnh dạn đề xuất:
– Theo tôi, Trung đoàn 3 cần nhanh chóng thay đổi cách đánh cho phù hợp. Muốn đánh được phỉ ta phải tổ chức thật nhiều bộ phận nhỏ, để truy tìm, đẩy đuổi địch quanh chốt và nơi trú quân của ta, rồi bám địch đẩy chúng ra xa dần đến tận sào huyệt của bọn chúng. Trước mắt ta tương kế tựu kế, có thể phục kích ngay sát vị trí quanh chốt của đơn vị để diệt địch, gây khí thế cho bộ đội. Làm như vậy nhất định ta sẽ đẩy được phỉ ra xa, tạo điều kiện cho bộ đội truy quét tiêu diệt chúng.
Thiếu tướng Lê Huy Mai thăm, tặng quà cho bà con tỉnh Salavan
Sau đó đoàn cán bộ, trinh sát sư đoàn cùng với lãnh đạo Trung đoàn 3 đã xây dựng phương án chiến đấu và hướng dẫn cách đánh phỉ cụ thể cho các đơn vị. Mấy ngày hôm sau, Trung đoàn 3 đồng loạt mở các đợt phục kích, truy lùng, tập kích, đánh phỉ rất hiệu quả. Các đơn vị đều đánh nhỏ, đánh lẻ nhưng đánh chắc, đánh thắng. Chỉ sau gần một tháng hoạt động theo phương án đánh địch mới, ta đã diệt hàng trăm tên phỉ, bắt sống nhiều tù binh. Và đã làm cho kẻ địch lúng túng, bị động, thiệt hại nặng nề, buộc bọn phỉ phải co lại để đối phó.
Thừa thắng, Trung đoàn 3 tổ chức lực lượng tấn công vào tận sào huyệt của bọn phỉ Coóng Xừ. Trước sức mạnh của ta, bọn phỉ Coóng Xừ tan rã từng mảng lớn. Chúng bị bóc tách ra khỏi địa bàn, trở thành tàn quân trốn lủi trong rừng, không dám hoạt động hung hăng như trước nữa. Sau gần một tháng tham gia đánh địch ở khu vực Mường Ka Xỉ, tôi rời Trung đoàn 3 trở về Viên Chăn cùng với trinh sát ta và lực lượng của bạn tiếp tục thực hiện nhiệm vụ bảo vệ cán bộ lãnh đạo Trung ương của bạn…
Trích Hồi ký của Thiếu tướng Lê Huy Mai