Chiều buông xuống rất nhanh Chi trên triền núi. Sương mỏng lan trắng xóa. Tầm nhìn xa chỉ còn vài km. Trung đội cử người xuống bờ suối nơi có bếp Hoàng Cầm của anh nuôi mang cơm về cho bộ đội. Một nắm ăn chiều, một nắm ăn đêm cũng giống như bữa cơm trưa vậy. Bộ đội tình nguyện Việt Nam chúng tôi lấy đêm làm ngày, hành quân bí mật tiếp cận Nà Khẳng.
Điểm dừng xe cuối cùng trên đất Lào đã đến. 4 giờ sáng đại đội bốc dỡ vũ khí, khí tài, quân trang, quân dụng xuống xe. Chúng tôi bắt đầu cuộc hành quân bộ xuyên rừng Lào. Tôi nhanh chóng phân công tổ khiêng nòng, tổ khiêng chân khẩu cối 120 ly. Phần nhẹ nhất cũng nặng tới 75kg, đế và nòng mỗi thứ 105kg. Cứ thế mà xuyên rừng, leo đồi vượt suối đi lên.
Tiếng máy bay Mỹ trinh sát ban đêm lượn vè vè trên đầu. Tiếng pháo cầm canh của địch ở Nà Khằng thỉnh thoảng nổ xé tan màn đêm rừng Lào u tịch. Chúng tôi đi không lộ sáng, không gây tiếng động mạnh để giữ bí mật hành quân. Có trinh sát tiền phương dẫn đường nên chúng tôi không sợ lạc đường, sai hướng. Hành quân đêm mang vác nặng trên vai.
Sau một ngày đêm hành quân bộ gian nan, tới con suối cạn, đại đội tìm vị trí trú quân. Chúng tôi bắt tay đào hầm ẩn nấp, hai người một hầm. Chúng tôi dựng lán, lợp tăng ni lông ven hai bờ con suối cạn. Tôicử thêm người đào hầm cho trung đội và đi lấy củi giúp tiểu đội nuôi quân.
Trú tạm một đêm. Hôm sau đơn vị tiếp tục củng cố công sự đủ độ an toàn phòng tránh pháo địch câu tới.
Ngày sau đó đơn vị rút kinh nghiệm cuộc hành quân, quán triệt nhiệm vụ của người chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam. Xây dựng quyết tâm chiến đấu hy sinh vì cách mạng Việt Nam và cách mạng Lào. Cách thức sinh hoạt của chúng tôi là từ tổ, sau đến khẩu đội, rồi tới trung đội, đại đội. May là sức khỏe của 20 chiến sĩ trong Khẩu đội 1 của tôi đều rất tốt, tinh thần phấn khởi, anh em rất hào hứng được vào trận chiến đấu.
Đại đội trưởng cùng phân đội trinh sát đi chuẩn bị chiến trường chiến dịch Nà Khằng ngay. Các anh đo đạc vị trí đặt hệ thống đài quan sát, xác định khu vực trận địa chính, trận địa dự bị, vị trí tập kết trước khi chiếm lĩnh trận địa bắn.
Chúng tôi, lính trung đội pháo 1 và 2 cũng khẩn trương vận tải gạo và đạn lót sẵn vào nơi tập kết chuẩn bị vị trí bắn. Mặt trận đã chuyển gạo về kho của từng hướng tác chiến, chúng tôi là một hướng của mặt trận tiếp nhận gạo chuyển về đơn vị chiến đấu. Công việc kéo dài tới nửa tháng trời.
Trung đội pháo số 1 được lệnh đi chuẩn bị công sự và trận địa bắn chi viện cho bộ binh đánh chiếm trước một số điểm, giành địa hình có lợi cho quân ta trước khi bắt đầu chiến dịch. Sau 3 ngày đêm, chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ này. Trung đội pháo số 1 rút về nơi trú quân tranh thủ huấn luyện bổ sung kỹ thuật pháo cối 120 ly.
Nhận lệnh hành quân chiếm lĩnh trận địa, Trung đội 1 của chúng tôi nhanh chóng mang vác pháo cối, Trung đội 2 tải đạn cối 120 ly. Chúng tôi bí mật vượt qua đỉnh núi 1805 tiến vào khu trận địa trước khi trời sáng.
Khẩu đội 1 chúng tôi chiếm lĩnh trước, lấy hướng chuẩn. Sau đó Khẩu đội 2 tiếp tục vào chiếm lĩnh. Công tác chuẩn bị bắn nhanh gọn, đạn đủ 1 cơ số 80 viên, xếp trong hầm cạnh pháo.Chưa có lệnh lắp ngòi nổ. Toàn đơn vị nghỉ cạnh pháo, trực tác chiến. Chúng tôi bố trí canh gác cẩn mật bảo vệ trận địa, chờ lệnh nổ súng. Tiếng Đại đội trưởng Mai Bình từ đài quan sát qua máy thông tin vang lên. Anh kiểm tra trận địa, nhắc nhở, động viên chiến sĩ pháo thủ. Anh ra lệnh tranh thủ khi chưa chiến đấu, luyện tập theo khẩu lệnh mục tiêu bắn đã chuẩn bị từ trước sao cho thuần thục.
Một ngày chờ đợi căng thẳng trôi qua.
Ngày mới lại tới để mà đợi lệnh.
9 giờ sáng tiếng súng nổ cấp tập. Nhiều tiếng súng cá nhân rộ lên liên hồi. Chúng tôi nghe ngóng sốt ruột, sao chưa có lệnh khai hỏa. Trên không máy bay Mỹ lồng lộn ném bom tứ tung. Pháo địch từ Nà Khăng bắn loạn xạ tứ phía. Nhiều loạt đạn pháo địch rơi trước trận địa của chúng tôi.
Hôm sau chúng tôi mới được mặt trận thông báo. Các đơn vị bộ binh của ta đã tiêu diệt nhiều địch, chiếm được mục tiêu, tạo lợi thế cho chiến dịch Nà Khằng mở màn. Cối 120 ly của chúng tôi chưa được lệnh bắn chi viện vì mặt trận muốn giữ bí mật cho toàn chiến dịch. Sau này tôi mới hiểu ra, nếu sử dụng pháo cối lúc ấy địch sẽ dự đoán đúng được lực lượng của ta tham gia chiến dịch. Nếu có pháo cối 120 ly là trận đánh cấp sư đoàn. Nếu tầm pháo cối 82, DKZ 82 là trang bị pháo đi cùng cấp trung đoàn, tiểu đoàn. Thì ra là vậy, có bí mật mới đánh được đòn bất ngờ với địch. Trung đội 1 tiếp tục trực chiến, giữ bí mật trận địa. Chúng tôi lại tiếp tục luyện tập chỉ huy bắn từ đài quan sát chỉ huy đến trận địa bắn.
Một tuần trực chiến trận địa pháo cối 120 ly trên cao điểm 1805 qua đi. Chúng tôi nhận lệnh mới. Thế là đơn vị tức tốc hành quân chiếm lĩnh trận địa ở vị trí mới theo mệnh lệnh Mặt trận Nà Khằng.
Lợi dụng rừng rậm rạp, sương mù dày đặc, chúng tôi hành quân giữa ban ngày với sự dẫn đường của trinh sát mặt trận. Đi từ sáng đến chiều thì tới nơi.
Cuối buổi chiều chúng tôi chiếm lĩnh trận địa, lập hệ thống đài quan sát, bắt tay ngay đào công sự pháo cối, hầm đạn và chiến hào có nắp ẩn nấp cho pháo thủ.Khẩu đội tôi cắm tâm pháo, đào sâu gần 1m cho pháo có độ sâu tương tự, hầm đạn sâu 1,6m, hầm cho pháo thủ. Lúc này, lực lượng vận tải đạn cũng ở lại trận địa chỉ viện chúng tôi xây dựng công sự chiến đấu. Trận này số đạn cối rất có hạn nên chỉ sử dụng tới 2 khẩu pháo cối 120 ly của Khẩu đội 1 Trung đội 1 và Khẩu đội 3 Trung đội 2. Khẩu đội 2 và Khẩu đội 4 còn lại của hai trung đội làm lực lượng dự bị, làm công tác vận tải, bảo vệ trận địa và làm trận địa giả nghi binh địch, cách trận địa chính 3km.
Ngay trong đêm đó, công tác chuẩn bị đã xong lúc 2 giờ sáng. 2 giờ 30 phút, lệnh bắt đầu phát hỏa. Khẩu đội 1 bắn phát đầu làm chuẩn để chỉnh phần tử đạn trên mục tiêu.
Đài chỉ huy truyền lệnh: Trúng mục tiêu, lệnh 4 phát bắn gấp. Từ hai khẩu đội, 8 phát đạn pháo cối bắn nhanh. Đạn nổ rền, bao trùm lửa khói chụp lấy mục tiêu Đồn Mới.
Trung đoàn 148 thuộc Sư đoàn 316 lúc này đã đột kích mục tiêu chủ yếu ở hướng chủ yếu của chiến dịch. Đại đội pháo cối chúng tôi là hỏa lực chủ yếu của chiến dịch phối thuộc với Trung đoàn 148.
Đạn cối 120 ly nặng 16kg, có đạn nổ ngay, nổ một nửa chậm và có cả ngòi nổ chậm khoan phá công sự. Chúng tôi bắn tốc độ đều 15 giây 1 phát nổ, dành thời gian cho bộ binh tiếp cận hàng rào và mở cửa. Các súng cối 82, DKZ của bộ binh bắt đầu bắn phá cửa mở, giữ cửa mở.
Sau 20 phút hỏa lực bắn cấp tập dồn dập, khẩu lệnh chỉ huy tăng tầm bắn, cho pháo chuyển làn về mục tiêu phía sau là Sở chỉ huy địch, để bộ binh xung phong đánh chiếm mục tiêu đầu tiên.
5 giờ sáng, 2 phát pháo hiệu đỏ vút cao trên nền trời báo hiệu quân ta hoàn toàn làm chủ được trận địa, phía xa tiếng súng vẫn nổ rền. Các hướng chiến dịch của Trung đoàn 174, đơn vị Quân tình nguyện 766, đơn vị bộ đội Pa Thét Lào cùng đồng loạt tác chiến.
7 giờ sáng, Khẩu đội 1 nhận được lệnh đánh ban ngày, Khẩu đội 3 thu pháo lùi quân khỏi trận địa. Chúng tôi xác định quyết tâm chiến đấu. Đánh ban ngày sẽ ác liệt hơn đánh ban đêm. Anh Giới Trung đội trưởng trực tiếp ở lại trận địa chỉ huy đánh địch.Khẩu đội tôi được giao nhiệm vụ sẵn sàng chi viện cho bộ binh bằng cách bắn ngoài kế hoạch. Điều này có nghĩa là bắn các phần tử chưa chuẩn bị trước trong kỹ thuật pháo binh.
Đây là tình huống chưa tiên liệu từ trước khi mà bộ binh ta phải đánh lại địch phản kích chiếm lại vị trí đã mất. Đây cũng là cách để áp chế địch đổ bộ đường không bằng máy bay trực thăng, một tình huống diễn biến bất ngờ trên chiến trường.
9 giờ 30 sáng, sương đang tan dần, nắng ấm đang lên. Chúng tôi nghe xé trời tiếng rít máy bay phản lực Mỹ. Chúng ném bom phía mạn trái đồn địch mà ta vừa đánh chiếm được đêm hôm qua. Sau trận bom dọn bãi, thình lình một bầy máy bay trực thăng sà xuống. Địch đổ bộ lực lượng lớn để phản kích chiếm lại mục tiêu quan trọng vừa mất.
Khẩu lệnh từ đài chỉ huy vang lên: Sang trái ba không. Chúng tôi hiểu ngay tương đương 300 ly, ứng với 26 độ. Toàn Khẩu đội phải khiêng chân pháo cối, chuyển thiết bị bắn xoay hướng mới. Bàn đế và nòng pháo phải xoay theo. Lúc này cự li bắn gần 4.000m phải chuyến hướng khoảng cách chừng 1.500m. Trong vài phút anh em tôi chỉnh xong thiết bị bắn.
Tôi báo cáo Trung đội trưởng Giới. Anh Giới báo cáo đài chỉ huy đã chuẩn bị xong. Từ đài chỉ huy, trinh sát pháo binh vội đo đạc tính toán phần tử phù hợp. Khẩu lệnh của Đại đội truyền xuống hạ lệnh bắn.
Phát đầu tiên, viên đạn bay vút lên trời cao.
Mất 1 phút để tăng tầm 200m sang phải 10 ly giác pháo thủ số 1, pháo thủ số 2 hiệp đồng chỉnh phần tử bắn, pháo thủ số 3 nạp đạn. Tôi báo cáo đài quan sát chỉ huy. Khẩu đội 1 chuẩn bị xong. Lệnh trên hô bắn.
Phát đạn thứ 2 bay đi khoảng 30 giây. Tiếp có lệnh 4 phát bắn gấp. Tôi nghĩ đạn pháo cối của ta đã trúng đội hình địch đổ bộ bằng trực thăng rồi.
Máy bay trinh sát vè vè trước trận địa pháo của ta. Nhưng chúng tôi đã ngụy trang rất kín đáo để đánh lừa chúng. Khi bắn, ngả cây rừngngụy trang cho đường đạn phóng đi, bắn xong, lại tấp cây xanh cài rụp vào che kín khẩu đội pháo. Anh em tôi có sáng kiến dùng bao tải ướt bịt nòng pháo sau khi đạn rời khỏi nòng để không cho khói bốc ra, che mắt máy bay địch lượn lờ trên trời.
Trận địa pháo giả đánh nghi binh lúc này phát huy tác dụng lớn. Các anh bên ấy cho nổ bộc phá cỡ nhỏ giống hệt đạn cối bắn từ đó ra. Thế là đơn vị đã hút hướng chú ý của máy bay địch vào đó. Bên ấy anh em có hầm hào vững chắc mỗi lần giật mìn, nổ bộc phá giả bắn xong, lại xuống nơi trú ẩn an toàn.
Trận đánh kéo dài từ sáng tới trưa. Cứ trực thăng địch rà mò đổ quân xuống, pháo ta lại nã tới tấp. Địch không tài nào triển khai nổi lực lượng tái chiếm vị trí này.
12 giờ trưa, ta làm chủ hoàn toàn thế trận phát triển sâu vào trung tâm Nà Khẳng, hội quân với các cánh quân các đơn vị bạn từ nhiều hướng khác. Cả buổi chiều, quân địch ở Nà Khằng hoảng loạn tháo chạy thục mạng. Các đơn vị bộ binh ta đuổi theo truy quét đám tàn quân rút chạy.
Trung đội cho lệnh thu pháo. Chúng tôi vội vã hành quân lui về vị trí tạm dừng phía tây cao điểm 1805. Ở đây chúng tôi nghỉ trọn 1 ngày, rồi về nơi tập kết theo quy định từ trước bên bờ con suối cạn.
Nà Khằng giải phóng rồi!
Niềm vui ngập tràn đơn vị Quân tình nguyện Việt Nam trên đất bạn Lào. Đơn vị hành quân về con suối chảy vào sông Nậm Dơn dừng chân. Chúng tôi tiếp tục làm công tác dân vận, củng cố vùng giải phóng của bạn.
Tết năm ấy, chúng tôi lại đón Tết trong vùng giải phóng Lào. Đơn vị tổ chức Tết trong rừng gần khu dân bản. Tôi đã hưởng cái Tết thứ 2 ở nước bạn. Niềm vui xốn xang đón nghe thơ Bác Hồ chúc Tết trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Đó là cái Tết 1969 đáng nhớ của cuộc đời người pháo thủ, khẩu đội trưởng tham gia chiến dịch Nà Khằng. Thật không ngờ đây lại là cái Tết cuối cùng được nghe thơ Bác chúc Tết đồng bào, chiến sĩ cả nước!
Thiếu tướng Bùi Minh Thứ
